Клоч — Kiloch

Vк dewyк hinek malper ы rojnema da derheqa wa gotо Eyda Kuloз da tк nоvоsar. Mixabin nivоsvanк wan gotara jо hоmlо dunavin, lкkolоnvan ы nivоskarin…Evк nerastyк ez mecbыr kirim derheqa wо rк-rizmк dоnо da, ku cem Кzdiyкn Rыsyayк tк pкkanоn, vк gotarк binivоsim. Li nav civaka Кzdiyan da tu cara nehatye gotin Кyda Kuloз yan eyda Kloзк serк salк. Petandina Kuloзк serк salк percek ji wо rк-rismк dоnо ye, kоjanо ra dibкjin: Зarsemк hesava. (Koka vк rк-rizma dоnо ji kо demо da dest pк bыye ы зima tenк li nav Кzdiyкn Rыsyayк da maye lкkolоna zanyarо ya dыr ы bingehоn dixweze. Em wо karо bihкlin zanyarкn pкshwextyк ra).

Зarsemк hesava destpкka meha Adarк da dest pк diben, sк зarshemin. (Hinek cоya зarshema зara jо lк zкde dikin). Hesenк Sкx Kelesк, ku ji malbeteke gundк Samоranк (Ermenistan) ya a’limye bi nav ы denge e ( Birosyыra RК-RIZMA MILETК КZDО ANEGORО QIRARК DОN, , Yкrкvan, 1994, rы 35) wa dinivоse: „ Hersal, meha adarкda (mart) Зarshemк Hesav destpк dibin. Meva eyane, wekо зar sala carekк rojeke salк zкde dibe. Meha Sibatк (fкvral) dibe 29 rojan, ew sal tк hesav sala Kabыs. Wо hesavо зarshemк meha Adarк dibine pкnc зarshema. Wо wextо Зarsemк hesav dest pк dibin.“. Bi edet roja Зarsema e’wil da her maleke Kurdкn Кzdо da xwerina base bijartо tк зкkirin, ji wк xwerinк firaqekк, wek nanк mirya dishоnine yan malк dunavan yan jо cоnaran. Nоvro her malek li ber derк xwe yan li ser xanyк xwe agir dadide. Neferк malк dora kuзik dicivin, sa dibin, ser кgir ra banz didin. Qilзikк kiras yan derpк xwe pк wо agirо diwesоnin. Yanк guneh, nexwesо, te’lо-tengasyк xweye sala зыyо li nav wк agirо da disewitоnin. Зarsema duda dоsa wek зarsema e’will tк kirin. Зaesema sisya da dоsa tevо wan hemы pкkanоnan KULOЗ tк petin.Hesenк Sкx Kelesк dоsa wк pirtыka xwe da dinivоse: „Зarsema pкshin (Oxirзarsem) ewк rojк firaqe xwerin boy navк Xudanк meha Adarк, kоjan ku Melek Zeydоn e tк derxistinк.“

„Зarsema duda (Axirзarsem)-ew bi hesavк kevn sala miletк meye tezeye.“ Зarsema sisya (Qereзarsem)- Зarsema Kuloзe. Evк rojк Kuloз tк petinк, pкshemк tк kerkirinк…“

Kuloз petin jо bi vо teherо tк kirin: Ji ar, rыn, sоr, sekir ы xurekкn din (gerekк heft tem bin) hevоrekо mezin зк dikin. Morо yan jо diravekо biзыk davкjin li nav hevоr ы rind distirкn, usa ku nizanibin morо kо tangк dane. Pashк wо hevоrо pen dikin ы tendыrкda dipкjin.
Kuloз roja pкsemк ji alyк malxк malк va tк kerkirin. Bi kкrк ortк da dikin dы kera. Vк kerkirinк ra dibкjin xeta cot. Gava morо yan dirav ber devк kкrк derdikeve, dibкjin morо serк xeta cot ketye.

Wextк ew nоshan li ber xetк (devк kкrк) dernakeve, vк carк Kuloз par dikin: Parкn Xudanк Malк (yan her heft mкrк dоwanк), Mameresan, Gavan Zerzan, Memк Sivan datоnin, pasк para neferк malк ra datоnin. Nоsan li nav para kк da derket sal serк wо dikeve…Qencо ы xiravо, bereketa malк ya salк nevsa wо (wк) sexsо (sexsк) va girк didin… Min ji devк geleka bihоstye, dibкjin ku dema xadim para xasa dikeve, ew sal malbetк ra xкr e.

Dema meriv mкrasоma derbazkirna Зarsкmкn Hesava hыrgilо lкkolоn dike, tк texmоnkirin, ku girкdanek navbera wк ы e’yda NEWROZк da heye…Demsala derbaskirina herda jо pir nкzоkо hevin ы herda da jо agir tк dadan. Gelo di nav dewrana da e’yda Newrozк nava Кzdiyan da bi wо navо ы wо cыreyо nehatye xweyоkirin? Ji bo wк demк gotineke wa jо hebы:

Hesenк Sкx Keleshк jо we biroshыra xwe, ya jorgotо da pкsdahatina Зarsemк Hesava wa siro dike: „ Pey nоshandayоna gele kiryametara, rojekк Sоxadо dibкje: „Werin em her yek te’mekо bоnin, kuloзekо bistirкn. Xadimekк bavкjin nav hevоr, bipкjin. Sibetirк emк wо kuloзо kerkin, Xadim para me kоjanо ket em teslоmо wоbin, bira ew jо serwкrоyк me hemya bike“.

„Ew Mкr ы milyaket hevra qayоl dibin, зawa Sоxadо dibкje, usa jо dikin. Sibetirк kuloз ker dikin. Xadim serк Sоxadо dikeve…“

Bi texmоna me, ku usa bыya ev rк-rizmк li nav temamya Кzdiyan da bima.

Li nav hinek кlкn Кzdоyкn Ermenistanк da Зarsema зara jо tк derbaskirin. Wк зarsemк ra dibкjin „ Hesen pоrik“. Wк rojк diзin ser mezela. Ev зarsema hоmlо wan кla derbaz dikir, kоjan vebыna biharк ra derdiketin zozana (yкn nоv koзer). Diзыne ser goristanкn miryк xwe, pasк derdiketin zozana. Lк gundкn кla Elegezк Зarsema зara nizanbыn, ji bo ew nоvк meha sesa diзine ser mezela. Ew dernediketin zozana.
Bi vк gotarк xwestina min nivоskar ы lкkolоnvanк Кzdоtyк ewe, ku dema dixwezin derheqa к’yd, e’det yan rк ы rizmкn dоnк кzdоtyк da binivоsin, bira rind lкkolоnк bikin ы temamya mкrasоmк bi tam binivоsin. Lкkolоnvanкn pкsоrojк ra ji bo serrastkirina pirsкn dоrokк, кtnogirafyayк, olzanyк ew yek pir pкwоste.

Usane ne E’YDA KULOЗ, lк ЗARSHEMК HESAVA.

***

Li nav Кzdоyкn кla Elegezк (12 gund, xurы Кzdо), Ermenistan, mкrasоma Зarsemк hesava rк-rizmekо кzdоtyк yк herо hizkirо bы. Wо heyamк salк, wк herema зоyayоn hela berf li erdк heye, ы sare. Зiqas jо sar bыya roja зarsemк, nоvro, li ber derк her malekк kuзkк agir disxulо ы bawarkо biзыk-mezinк gund derdiketin dora кgir…Ken ы laqirdо, esq ы sayк gund hildida, heta nexwes jо hundur da nediman, derdiketin ber кgir, bawar bыn ku agirк зarsemк wк кsa wan ji xwe ra bive, ewк qencbin.

Roja kerkirina KULOЗ axaftina teva derheqa moryк da bы. Зika morya kоjan malк serк kк ket.