Ferman e, dade, ferman e…

By rizgan

Posted on 21/05/2007

Ferman e, dade, ferman e... Dr. Xanna Omerxalо
derheqa bыyarкn heremкn Sкxan, Dihok, Mыsil ы Hewlкrк

Gulan 2007 / Almaniya — Kengк meha Sibatк da (her pistо Eyda Xidir Nebо) buyarкn herema Sкxanк qewimо bыn, min tкlкfonek кzdiyкn Кsivnо kir, da ku rastiya qewmandina bizanbim. Ewil зi min bihоstiye di lыla telefonк de ev buye: jineke кzdо ku bi xof ы tirs di dengк wк da digiriya ы digot: „Ferman e, dadк, ferman e“…

Bыyarкn heremкn Sкxan, Dihok, Mыsil ы Hewlкrк ez pir кsandim ы wek merоkо welathiz ы milethiz kire nava mitalкn kыr da. Pistо analоza wan bыyaran ы pey mitalкn kыr ы dirкj ra taba min оda ne hat ы min jо xwest hine fikirкn xwe bidime eyankirinк xыsk ы birayкn hкja ra.

Кzdiyatо ы civaka tolкrant. Зawa em dizanin dоnк кzdiyatiyк ser axa Kurdistanк зк bыye. Koka bоr ы bawariya ayоna wо dоnо diзe kыraya hezarsaliya ы digihоje dоnк Оndo-Ariya. Кzdо bi zimanк kurdо dua-dirozgк xwe dikin, bi zimanк kurdо ebabetо Xwedк dikin. Qewl ы beytк кzdiyan, qise-зоrok ы serhatiyк wan, sоn ы sayк wan, def-dewatкn wan, eyd-cejnкn wan, rк ы rism, urf-edкt, rabыn-rыnistandina wan, fikr ы xeberdan, sоret ы terbetкn wan – gisk bi zimanк kurdо ye. Dоnк кzdiyatiyк dоnк netewк kurdayо herо kevnar e. Qewl ы beyt, qise ы serhatiyк кzdiyan bi felsofiya xweyкn kыr va tкn dоtinк wek xezna kыltыra netewк kurd, serfirazо ы kubariya wana. Кzdiyatо – yek ji dоnкn Rojhilatк yк yekxwdayetiyк – kurdeyatiya lapо paqij ы kevnar e. Hezar salо zкdetir pкjda ы heta roja оroyоn jо xкrnexaz ы dоndijminк кzdiyan зi ser, siltax ы xeybet bкjо ku ne avкtine wan ы ola wan. Wan bкbexta digotin ы heta niha jо dibкjin ku yanо ezdо melekк neqenc ы hкzкn tarо diparкzin, ы hwd.

Civaka кzdiyan civakeke pir tolкrant ы mirovhize, civakeke dыreser ы xкrxwez e. Edilayоhizkirin rikinк Dоnк Кzdiyatiyк ye. Dоnк кzdiya ы кzdо qedirк hemы dоna ы mileta digirin ы tu carekо jо qewmandineke wisa dоrokк da nebыye wekо bi sebebк dоnо кzdо eskerкn xwe кris kin ser musulmanan yan xaзparкzan. Кzdо nava gelek dua ы dirozgк xwe da jо dibкjin ku Xwedк pкjda bila bк hewara 72 miletо, pasк bк hewara кzdоxanк…

Zewac ы asоmоlasiyon. Zewaca кzdiyan tevо kesкn ji dоnк mayоn qedexe ye (di ola кzdiyan da gere bi hiskо bк qetandinк her sк ferzan – yek ji wan jо qedexekirina zewaca bi vо teherо ye), lema jо кzdо her tek tenк ji dк ы bavк кzdо tк dinк. Hewce ye ez bкjim, ku sedemк neqebыlkirina zewaca serbest nava civaka кzdiyan da hin pirsa dоnо ye, hin jо pirsa sawк ye ya helandin-asоmоlasiyonк ye. Ew hezar ferman ku hatine rakirinк ser кzdоxanк bin beyraqa sirmaniyк da, dest wк zor ы zulmк, qetlк, qirkirinк ы sekinandina ber pirs ы sawa helandinк sik u sayоs ketine dilк кzdiya, xeysetк wana kirine nonanо pola ы wisa jо sebira gelкn кzdо bыye sebira Eybк kurmaxarо. Ev wedekо dirкj e, weke hezar salо zкdetir e ku prosкsa helandin-assоmоlasiyona кzdiyan bi destк zorк dimese ser erdк Rojhilata Navоn ы hetanо roja оroyоn jо aktыкl e. Bi zora sыr dоnguhastin ы kustina кzdiyan, wкrankirina mal, ziyaret, ы mezelкn wan, ы bi kirina pir tistкn kirкt va xwe didine eyan kirinк dоndijminк кzdiyan, dijminк netewк kurd ы neyarкn Kurdistanк. Зimkо bi wо teherо ewana kurdк кzdо ы kurdк sirman berо hevdu didin ы xwestin-planкn xwe tоnine sкrо. Lоstikкn qilкre bi vо cыreyо heta roja оroyоn jо ewana dileоzin ser Кzdоxanк ы Kurdistanк.

„Govenda neyara“. Meneke xemgоniya min e herо mezin jо ew e, ku vк govenda neyara da, bin miqamк dijminк kurda da her tim ы vк demк jо reqasзiyк lapо esq birakк me – kurdк sirmanin yк qafterо ne. Piraniya kurdкn sirmane belengaz-xыsk ы birayк me rastiyк dereqa ol u dоroka кzdiyan da nizanin, ы lema jо hinek ji wan ne ola кzdiyan qebыl dikin, ne jо кzdiyan ы hinek ji wan jо bi hкsatо dikevine ber bayк dijmina. Ev pirsa, bi texmоna min ne ku tenк kкmasо lк wisa jо bкxemiya rewsenbоrкn kurd, karkerкn kurdayк siyasо, civakо ы olо ye. Eva pirsa kкmasо ы tкberdaneke herо mezin e ya Wezоretкn karыbarкn «olо» ы kыltыrо (зandо) yк ya Hukumeta Herema Kurdistanк. Wexta merо wan bыyarкn ku hatine qewmandinк li Sкxanк, Duhokк, Mыsilк u Hewlкrк elek ы bкjing dike, dibоne ku sыcdarк ser elekк mane neku tenк pilandarкn neyarin, lк wisa jо кris kкsкn wan – kurdкn sirmanк yк sasbыyо jorgotо ne.

Kustina wк keзka кzdо – Dua Xelоl Eswed – ez ecкbmayо hоstim ы ez gelekо ber xwe ketim. Rast e кzdо ы dоnк кzdiyatiyк qebыl nakin zewaca tevо kesкn ji dоnekо mayоn. Lк rastо ewe jо, ku di dоnк кzdiyatiyк da dubare qedexe ye kustina meriya: ew tк hesabк wek gunekо pir giran, kоjan nayк afы kirinк ne vк dinк, ne jо wк dinк da. Зimkо dayоn ы standina ruhк meriya her tek tenк dest Xweda dane. Kustina wк tifalк, ew jо bi wо cыreyо, kirina meriyкn bкxwedк, bкbext, bкxof, kыvо ы sewdaser e!

Ev kirina cahilкn кzdiyan yк sasbыyо ы qafterо gerekк dоnк кzdiyan va neyк girкdanк. Ez dixwazim bidime bawerkirinк ku ev pirsa dоnк кzdiyan va negirкdaye ы sebebк vк bыyarк ne кzdiyawarо ye! Bыyarкn bi vо cыreyо tкne hesabк wek оs ы оcatкn gelкn rojhilata navоnк bi deng ы eyan in. Ev bыyara bermayк adet ы xeysetкn gelкn ereb, tirk ы faris e. Eva nexwesiya wan gelкn Rojhilata Navоn e ku me dane navkirinк. Ez bawer im ku zыtirekк wк dоwana wan sыcdarк wк bыyarк bк kirinк ы ewana wк bкne cezakirinк. Ы wisa jо ez guman im ku vоrыsa vк «nexwesiyк» wк zutirekк bк hildanк ы civakкn me wк ji vк «nexwesiyк» bкne qenckirinк.

Wisa jо cayоze ы hewce ye ez bкjim wan kesa ra yк ku ev bыyar kirine kasкt ы CD, wek benыstк deva ы dezmala destк reqasзiyк govenda dоndijminк кzdiyan ы neyarкn netewк kurd ы Kurdistanк – yeke hыn naghоjine mirazк xwe, armanca we nayк sкrо – terka wan lоstikкn qilкr bidin!

Nezanbыna dоnк кzdiyatiyк. Ev bыyarкn heremкn Sкxan, Duhok, Mыsil ы Hewlкrк careke mayоn dоsa didin eyan kirinк nezanbыna dоnк кzdiyatiyк nava piraniya civakкn kurd da ы зawa bыyarкn pasоn nоsan dan – helaqetiya xirabiya vesartо bi кzdiyan heye… (dibe ji ber ku кzdо karibыn bi rijadina xыna kal-bava Dоnк Xweyо Eslо yк Kurda biparкzin ы xweyо kin?..) Lк ez zehf guman im, ku ew fikra min sas derkeve ы sebebк van bыyaran di pirsgirкka bi sasо zanebыn yan jо nezanbыna dоnк кzdiyan va girкdayо be, ku wк ev pirsa bi hоmlо bк zelalkirinк nava kurdкn sirman da ы wк wana eseyо bidine naskirinк paqijaya ola кzdiyatiyк va.

Kengк ez besdarк Konferansa Hemdewletо ya Lкkolоnкn Kurdо di Kurdistanк Оraqк (Hewlкrк) da (meha Оlonк 2006-a da) bыm, min axivtina xwe li ser hine pirsкn dogma ya ayоna ola кzdiyan pкskкsо guhdaran kir ы hema wкderк jо gelek gotin ы sirovekirinкn min li ser pirsa Tawisо Melek bыn. Pasк kurdekо musulman, ku doktora xwe dinivоsiya, nezоkо min bы ы wa gote min: „Ez gelek ji te sipas dikim ji bo axivtina te ya balkкs, min nizanbы ku кzdо ne „xirabоperist“in. Ez carekо ewil dibihоm, ku Tawisо Melek ne ruhк xirabо ye ne jо melekк neqenc e, lк gere bi cыrekо din bк fehmkirinк. Sipas“…

Ez hкvоdarim ы bawarim ku rewsenbоrкn me tevо siyasetmedara ы karkerкn Wezоretкn karыbarкn «olо» ы kыltыrо yк ya Hukumeta Herema Kurdistanк ser vк pirsa ferz wк kar bоnin ы wisa jо zelalkirin ы зareseriya wк pirsgireka кzdiya ы ola wan wк bibe borcekо giran ы bikeve situyк her kesekо netewк kurd boy yekоtiyк ы tifaqк. Eva borc ы barekо giran e, lк feqet dest xwestin ы gihоstina nкta xwe em dikarin ы lazim e ku ewо borcо em bi merоfetо biqetоnin boy azadiya ы serbestiya Kurdistanк.

Dengк milet ы pirsa Tifaqк. Hinek ji gelк meyо pirogirкs ы welathiz, wisa jо piraniya komalкn кzdiyan li der xwe ker nekirin, dengк xwe bilind kirin nava civоna da, nivisк xwe wesandin ser malperкn Intкrnкtк, neme ы gotar nivоsоn, gelк кzdо derketine mоtоnga ы mesк (li bajarк Rewanк, Birыsкlк, Mыnxкnк, Bоlоfкldк ы ciyкd mayоn), kоderк neqayоlbыn, xemgоnо, acizbыn ы xwestinкn xwe wan bыyara ra dane kifsк. Gelк Кzdо li Kurdistanк Оraqк da gere bizan bin, ku xыsk ы birayкn wan yкn кzdо di dewletкn Europayк, Rыssiyayк, Ermensitanк ы dewletкn din da ы wisa jо piraniya netewк kurde pirogirкs tim pista wan sekinоne ы bila gumana xwe ji wan nebirin. Gelek rewsenbоrкn me yкn кzdо ы kurdкn sirmane milethiz dengк xwe bilind kirin ы wan buyara dane kifse wek rыresiya milet.

Ev rojкn oxirmкn giran ku netewк kurd navdan e, yekitо ы tevgirкdayоna hemы civakan (ya Кzdiya, Kakaya, Suniya, Elewiya ы yкd mayоn) gerekо eseyо be qewоn kirinк. Em vк demк pir hewcк yektо ы tifaqa qewоnin. Di duaya кzdiyan „Dua Tifaqк“ tк gotin, ku „Pedsayо tifaq ??kir“, „Tifaq, bawirо ji nav? Xwed? ye“, „Tifaq ser? hemы erkan e“, „Dоwana elahо ser? hemuy? tifaq e“, ы hwd.

Ez xыsk ы birayкn xwe yкn кzdо ra dibкjim rastо ы borcк me ew e ku em Dоnк xwe miqat bin ы paqij xweyо kin. Ez hкvоdarim ku hыn bawer nekin sozкn xкrnexwezan (dоndijmina) ы sond ы adкn wan. Armanca lape mezin ya hоmdarкn ы tembоdarкn wan bыyaran ew e ku kurdк кzdо ы kurdк musulman rakine berо hev, wana bikisоnine nav serк birakujiyк da, кzdiyan bidine kustinк, miskenк кzdiyan weran kin ы dоsa riya kocberiyк bidine pкsya wan.

Ma кzdо ji Erdк Kal-Bavкn xwe yкn pоroz ы qedоm niha herin ku?..

Neyarкn me pir ber xwe dikevin bona benda 140 ya rкfкrкndыmк. Ez bawerim ku gelк кzdо we dоnhizо, milethizо ы welathiziya xwe bida eyankirinк gurkirina qewata yektiyк ы tifaqa netewк kurd va ы bi razоbыna xwe benda 140-ra wextк rкfкrкndыmк – wк bкje erк boy xweyоkirina ax ы meskenк kal-bavan, ola xweye qedоm tevо Lalisa Nыranо, boy silsileta tк ы wisa jо boy azadо ы serbestiya Kurdistanк.

Ez dixwezim banga xwe bigehоnime serokк herema Kurdistanк – birкz Masыd Barzanо, serokк hukumeta Kurdistanк – birкz Nкзоrvan Barzanо, serokк parlamкntoya Kurdistanк – birкz Adnan Muftо, cоgirк serokк parlementoya herкma Kurdistanк – birкz Kemal Kerkыkо, ku ewana wк bi destк qanыna ы qewata hukumetк neku tenк bidine sekinandinк ы wisa jо bi zыtirekк bidine kifskirnк u bi kokк va bisewitоnin meniyкn ewк dawiya birakыjiyк ы mesa dоskrоmоnasоoniyк dijо кzdiyan. Ez bawerim ku ew meriyк serwкr, tembоdar, sыcdar, neheq ы gunehkarкn wan bыyaran ы wisa jо terbandarк yekitiyк ы tifaqк wк bi sertо ы hiskо bкne cezakirinк. Wisa jо ez bawerim ы gumanim ku ew serokкn birкz wк sehet ы qewata xwe neкsоnin boy зareserkirina pirsgireka кzdiyan ы wisa jо boy paqijkirina erdк Kurdistanк ji wan kesкn neyar-nemam-neqenc yк ku toxmк birakujiyк, tкrrorк ы fanetоkiya sirmaniyк dixwezin biresоnin.

Pirsкn xwe hыn dikarin bikin li vir.