Aslika Qadir: Kurden me zimane tirkan ji ye xwe bilindtir dibinin

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Yek ji dengbкjin jin Aslоka Qadir ku tevlо 7’emоn Mоhrоcana Зand ы Hunerк ya Amedк bы, diyar kir ku dоtina Amedк ji bo wк xewnek bы, ev xewna wк bicih hatiye, lк li gel vк keyfxwesiyк xemgоn jо bыye ы wiha got: «Li vir kesek bi kurdо na axive. Li gorо min ev malxirabо ye.

Di dema konserк de min digot belkо polоs min fкm nekin. Lк polоs fкrо kurdо bыne ы kurdкn me jо fкrо tirkо bыne. Ez bi wan re bi kurdо di axivim, lк dinкrim ku ew bi tirkо bi min re di axivin. Ez 6 zimanan di zanim, lк dоsa jо ez bi zimanк xwe diaxivim. Kurdкn me di nav kompleksк de ne. Zimanк tirkan ji zimanк xwe bilindtir dibоnin. Modernоteyк bi zimanк tirkо dibоnin».

We зawa dest bi dengbкjiyк kir?

Dengbкjiya min li malк destк pк kir. Ez 12 salо bыm. Bavк min dengbкj bы ы dengк wо gelekо xwes bы. Wо dixwest ku ez jо fкrо stranbкjiyк bibim. Carinan stran hоnо min dikirin ы tesоra wо gelekо li ser min зкbы. Tenк li malк stran digotin ы di warк satranкn kurdо de gelekо hesas bы. Wexta Stalоn, apк min sirgunо sibоryayк kir, bavк min bisev digiriya. Di xwevna xwe de jо li ser birayк xwe stran digotin. Nivк sevк em hemы bi dengк wо siyar dibыn. Dengк wо gelekо xwes bы. Min jо herdem dixwest ez stranкn xwes bкjim. Li Кrоvanк me qet navк radyoyek kurdо nedibihоst. Lк gelek mirovкn ku ji derve dihatin, ji me re kaset dianоn. Me jо ew guhdar dikirin. Dema dayika min jiyana xwe ji dest da, bi straneke Eyse Sanк sоna dayika xwe kir. Min pir dixwest ku ez Eyse San nas bikim, lк min nekarо. Her wiha min wк demк Egоdк Cumo jо gelek guhdar dikir ы tesоra wо li ser pir зкbы. Pistre di sala 1963’yan de min di Radyoya Кrоvanк de dest bi gotina stranan kir.

Dema we dest bi stranan kir, hыn зawa hatin pкswazоkirin?

Di xebata min de gelek tistкn xwes jо зкbыn, gelek tistкn nexwes jо зкbыn. Gotina ‘Jin nikarin tistekо bikin’ ne rast e. Gotinek pкsiyкn me heye ya wekо ‘Sкr sкr e, зi jin e зi mкr e’. Lк di rastiya kurdan de jin bindest in. Di nava hemы miletan de jо jin bidest in. Em li Ewropayкjо dinerоn, dоsa jin bindest e. Heke jinкn kurd di aliyк зandо de bikaribin kar bikin, dк gelek biser bikevin. Jinкn kurd ji yкn din kкmtir nоn in. Lк wexta ku min stran digotin, sert ы merc gelekо dijwar bыn. Me di salкn 1960’an de stran digotin. Wк зaxк kurd hin pasverы bыn. Wexta min di radyoyк de dest bi gotina stranan kir, gelek zilam bi aweyо ecкbо nкzоk dibыn. Ji min re digotin ‘ev ji rк derketiye diзe stranan dibкje’. Lк pasк wextek hat, ev tist hatin qabыlkirin. Perwerdehо gelek girоng e. Зiqas keз bixwоnin, ew qas jо riya wan dк vekirо be. Bi xwendinк mirov dikare res ы spо ji hev cuda bike.

Bandora зanda serdest a li ser зanda kurdо зiye gelo?

Зand ы satranкn kurdо behreke bк binо ye. Her kes ы her milet ji wк behrк оstоfade dike. Niha ermenо li gelek staranкn me xwedо derdikevin. Bestakarкn wan stranкn me ji xwe re kirine klasоk. Staranкn me ji xwe digirin, modernоze dikin ы wekо stranкn xwe nоsan didin. Modernоzekirin tistekо bas e, lк divк vо karо kurd bixwe bikin da ku зanda wan winda nebe. Di nava kurdan de jо hunermedкn gelek zоrek hene ku dikarin van xabatan bikin. Lк, bк sansiyek me ya mezin heye. Gelк kurd her tim dibin desthilatdariya dewletкn din de jiyane. Ne ev dewletкn hanк pкs de diзin, ne jо dihкlin ku em pкsve biзin. Kо li ser stranкn kurdan xabitiye ew xebatк wan bыye beynelmоlel (navneteweyо). Hunermendek ermaniyan к bi navк Aram Xaзaturyan heye. Ew lоstikкn balet зкdike ы baleta wо li gelek welatкn cоhanк hatiye ecibandin. Bi navк ‘Raqasa bi Sыr’ lоstikek amade kiriye ы bi vк xebata xwe tistekо gelekо bas derxistiye holк. Di vк lоstikк de bi sыr ser tк kirin. Lк navк vк xebatк ‘Reqasкn sivanкn kurd’ e ы bi muzоka cоrita kurdan hatiye зкkirin. Ermeniyan dоt ku ev muzоk gelek pкsve diзe. Navк vк muzоkк guhert kir ‘Reqasa bi sыr’. Navк kurdan ji nav derxist. Lк Aram Xaзatur bixwe bi tesоra kurdan ew nivоsandiye.

Hыn xebatкn hunerо yкn jinкn kurd зawa dibоnin?

Dо dоroka hunermendiya kurdо de keda jinan gelek girоng e. Jenerasyona (nifs) berк ya jinкn kurd tenк ne hunermend bыn, xebatкn wan кn wк зaxк di heman demк de soresgerо bы. Зimkо di wк dema ku sert ы merc nebыn, her wiha cihekо ku jк hкzк bigirin nebы ы di nav mоlyonan de bi tenк bыn. Em keda wan jibоr nakin. Ew leheng in. Stranкn jinкn kurd di nava кs ы eleman de hatine afirandin. Riya wan ne hesan bы. Dema ku wan starкn digotin. Hemы kesо henekкn xwe bi wan dikirin. Lк wan di encama axaftinek biзыk de jо stranek зкkiriye. Ji bin destiyк rabыna ser piyan. Di dema xwe de, di nava civakк de bi serbilindо sekinоne. Lewma gel ew bi ecкbо pкswazо dikirin. Di nav civaka me de, heke jinek tistekо li gorо civakк cudatir bike, civak wan bas nabоne. Lк wan ev yek kir ы li gel hemы astengiyan hunera xwe pкsve bir. Wan stranкn xwe ji nava jiyanк derxistin. Ew bi hunerк ji dayоk bыne ы nedikarо bк huner bijоn. Komкn niha jо, hкz ji yкn berк girtine ы hunera xwe pкsve birine. Niha jо komкn bas hene. Ji ber ku dem ы sert hatine guhertin, hin tist jо guherоne. Stranкn klasоk gelek tкn hezkirin. Pewоst e yкn niha hоn zкdetir bixebitin. Ez gelek staranbкj ы komкn niha nas dikim. Herkes bila bo hunera kurdо tistekо bike. Heke ev зand nebыya, niha kurd xilas bibыna, divк ev neyк jibоrkirin ы li gorо wк xebat bкn mesandin.

Xebateke ku niha hыn li ser mijыl dibin heye?

Xebateke min a taybet nоn e, lк ez gelekо dixwazim kasetekк derxоnim. Ji bo vк yekк jо hin hewldanкn min зкbыn, lк kes pistgiriyк nade min. Kes xwe neda ber. Divк di xebatкn muzоka me de mirov ji hev re bibe alоkar.
Vо bajarо hemы kurd in, lк mixabin, axaftin zкdetirоn bi tirkо ye. Ev Ew tistekо ne normal e. Ez carek din bкm Amedк, ez dixwazim li kolanan tenк kurdо bк axaftin.

‘Kurd di nava kompleksa ziman de ne’

Hыn cara yekemоn tкn Amedк. Gelo we Amedek зawa hizir dikir, yeke зawa dоt?

Ji bo min hatina Amedк xewnnek bы. Min herdem dixwast ez werim miletк xwe yк Amedк bibоnim. Ji bo min li Amedк stran gotin, tistekо gelekо girоng bы. Niha xwena min bi cih hat. Ez pir kкfxwes im. Mirovкn me li herderк xwоngerm in. Min li vir nкzоkahiyek gelekо germ dоt. Heke min li ser kesekо jо tesоrek kiribe, dоsa base. Lк tenк di mijarкkк de dilк min diкse. Ew jо ew e ku li vir kesek bi kurdо na axive. Li gorо min ev malxirabо ye. Van sоsteman li ser zimanк me gelek texrоbat kiriye. Min li vir konser da. Di dema konserк de min digot belkо polоs min fкm nekin. Lк polоs fкrо kurdо bыne ы kurdкn me jо fкrо tirkо bыne. Ez bi wan re bi kurdо di axivim, lк dinкrim ku ew bi tirkо bi min re di axivin. Ez mamoste ы pispora zimanк ermeniyan im. Lк dоsa jо ez bi zimanк xwe diaxivim. Kurdкn me di nav kompleksк de ne. Zimanк tirkan ji zimanк xwe bilindtir dibоnin. Modernоteyк bi zimanк tirkо dibоnin. Zimanк kurdan bi kok e. Lк kurdкn me zimanк xwe biзыk dibоnin. Berк sоstemк hewl dida ku vк yekк bike ы kurdan asоmоle bike, lк pist re ji ber nezоkahiya me, ev yek bixwe pкk hat. Tista ku serdestan nekarо bike, em bixwe dikin. Mirov зiqas hоnо zimanкn din bibe gelekо bas e, к pewоst e ku em zimanк xwe jо, jibоr nekin. Ez 6 zimanan dizanim. Ez nabejim bila tirkо hоn nebin.

Aslika Qadir Kо ye? Hunermendeke penaber
Aslika Qadir ku malbata malbata wк di sala 1896’an de mecbыr mane ku ji Qersк birevin Ermenоstanк, di sala 1945’an de li gundк Axbaranк yк bajarк Elegeza Ermenоstanк ji dayik bы. Qadir ku dibistana seretayо li gund qedand, dibistana navоn ы lоse li Кrоvanк xwend. Di sala 1963’yan de li Fakulteya Zanistкn Rojhilat a Zanоngeha Кrоvanк qeyda xwe зкkir ы di sala 1968’an de mezun bы. Qadir pistо ku perwerdehiya xwe ya lоsansa bilind jо temam kir, li Кrоvanк dest bi mamostetоya Ziman ы Wкjeya Ermenо kir. Qadir, demekк jо, di Wezareta Perwerdehiyк ya Ermenоstanк de wekо Berpirsyara Pirsporiya Perwerdehiyк kar kir. Qadir dema li zanоngehк bы, li malк jо ji bavк xwe yк dengbкj re stranкn kurdо yкn klasоk hоn bы ы gotin. Dоsa di sala 1963’yan de di Radyoya Кrоvanк de dest bi gotina stranкn kurdо kir.

Hevpeyvоn: Azadоya Welat
…………………………………………………………….