Hevpeyvоn tev serokк Mala Кzоdiyan Oldenburgк da – Telоm Tolan
Dr. Xanna Omerxalо
Meha Sibatк sala 2007-к Almanyayк li bajarк Oldenburgк da ez rastо serokк Mala Кzоdiyan Telоm Tolan hatim. Xeberdana me zehf dirкj, xwes ы balkкs bы derheqa pirsgirкkкn кzdiyan di welatкn Europa ы Rыssiyк da; derheqa prisgirкkкn giring yкn civakкn кzоdiyan da; derheqa damezirandina Mala Кzоdiyan ы зi astengо ы problкm rastiya wan hatin wо demо da; derheqa rк ы cыreyк safоkirina wan problкman ku roja оroyоn sekinоne ber civakкn кzоdiyan ы wisa jо derheqa gelк pirsкn mayоn da.
Min berк gelekо bihоstibы derheqa Mala Кzоdiyan di bajarк Oldenburgк da, lк belк min зi bi зevкn xwe dоt qet ne wisa bы… Ez dоsa careke mayоn jо dibоnim, ku „dоtin“ ы „bihоstin“ qet beranberо hev dernayкn… Lema jо pкsiya gotiye: „Bastir e merо carekо bibine, ne ku deh caran bibihо“. Rastо jо bкjim, bi dоtina Mala Кzоdiyan, kar ы xebata кzоdiyкn dilsoz ы dоnhizк tк da sabыneke mezin di dilк min da peyda bы. Bi rastо jо merо dikare bкje, ku serok, endam ы karkerкn wк Mala qedоm, wek meriyкn xwedкnas bi dilekо paqij bi enerjiyeke bк dawо di Mala Кzоdiyan da xizmeta кzdоxane dikin… Mala Кzоdiyan roleke pir mezin dilоze nav civaka кzdiyкn Oldenburgк ы wisa jо temamiya Almaniyayк da. Ew Mala zehf tistо dike, ku her kurdekо кzоdо yкra xerоbiyк da bikarbe xwe xweyо ke, xwe biparкze ы tucara bоr neke: welat, erdк kal-bava, zimanк dк, erf-edet ы rabыn-rыnistandina kal-bava, dоnк кzdiyatiyк, dоroka milet, ы htd. Destanоn ы serkeftinк mezin ы wisa jо navekо qenc ewк Mala qedоm qazanc kiriye. Кzdоxane wan ra kкfxwes dibe ы piraniya civakкn кzоdiyкn derekк xweziya xwe li wan tоnin.
Min dixwest bizanbim derheqa damezirandina Mala Кzоdiyan ы derheqa karkerк wк Malк ы wisa jо halк jiyоna кzоdiyan li welatк Almaniyayк. Bona wк yekк min зend pirsкn xwe dane birкz Telоm Tolan – serokк Mala Кzоdiyan di Oldenburgк da. Ы ez perзeyek ji wк hevpeyvоna me yк balkкs bi dil ы can pкskкsо xwendevanкn hкja dikim.
Ez ji aliyк hemы кzоdiyan da (bawarim ku destыriyк didin) sipasiya xwe yк mezin dibкjime her karkerekо Mala Кzоdiyan, yк ku xebat kirine ы niha jо xebate dikin bona milet ы bona civaka кzоdiyan: Pоr Xidir Silкman, Eskerк Boyоk, Telоm Tolan, Sahap Dag, Оlyas Yanc, Behiye Tolan, Kemal Tolan, Sait Yenirce, Howrow Xudeda, Mehmet Tekзe, Hasan Oba ы gelekкd mayоn jо. Bona оnformatsiyona zкde ы elemetiyкn mayоn derheqa Mala Кzоdiyan da hыn dikarin malpera wan www.yeziden.de binкrin.
Xanna Omerxalо: Roj xкra we, birк Telоm. Hыn dikarin, bi kerema xwe, me ra зend giliya derheqa xwe da ы malbavк we – ya Tolana da bкjin.
Telоm Tolan: Ez 35 salо me, zewоcо me ы bavк 4 zaroka nim. Ez kurк Mehmet ы Seyran Tolan im. Dк ы bav ji Kurdоstana Bakыr (gundк Simzк nкzоkо Batman) sala 1969 hatine Almanya. Pistо standina Abitur di sala 1991 mesleka Banqк temamkir ы оro di banqк dixebitim. Sipas, lк ez naxwazim zкde li ser malbata xwe biaxivin. Tenк dixwazim bкjim, ku ez gelekо jк hizdikim ы pк serbilind im. Xwuska Xanк, tu jо dizanо, mekteba bilind di malbata mirov peyda dibe…
Xanna Omerxalо: Оda nкzоkо 14 sal e, зawa Mala Кzоdiyan li Oldenburgк hatiye damezirandin. Ez we pоroz dikim: ew кdо wedekо mezin e. Birк Telоm, hыn dikarin зend giliya jо derheqa damezirandina Mala Кzоdiyan (di sala 1993-к) da me ra bкjin. Kк dest pк kir?
Telоm Tolan: Di meha 6-an di sala 1993-an de komek ji cоwanкn Кzоdiyкn li Oldenburgк li mala bavк min civiyan. Jibo parastin ы pкsvebirina Кzоdiyatiyк me biryar stand ku em komeleke Кzоdiyatiyк damezrоnin. Ev dоtin di protokolekк hate girкdan. Кdо roja 31.10.1993 bi besdarbыna komeke mezin destыra komelк qebыl bы ы komela зand ы dоnк Кzоdiyan hate avakirin. Di Komоteya ewlоn de ev hejayan hatine hilbijartin: Sabrо Tagay, Mehmet Tolan, Rahmetiya Koceri Evin, Lazgin Tolan, Iskender Evin ы Telоm Tolan. Hк di destpкka karк me de tifaqeke xurt di navbera malbatкn кzоdо bы pistgirtiya komelк.
Xanna Omerxalо: Зend endamкn Mala Кzоdiyan niha hene ы kar ы borcкn wan зi ye?
Telоm Tolan: Bоtir ji 200 malbat endamкn Mala Кzоdiyan in. Buhaya endametiyк 11 EUR li mehк ye. Lк ne her malbatek jiber aboriya xwe taybet dikare vк pistgirtiyк bike.
Xanna Omerxalо: Ez dizanim ku hыn di mala Кzоdiyan da sкmоnar, konferans, rojкn Qewlbкja ы civоnкn cыrbicыr pкk tоnin. Ы wan roja da, bi teglоfkirina we pкsda tкn olzan, pоr ы sкx, nivоskar, rewsenbоr, ulmdar, revebir ы wisa jо gelek maqыlкn mayоn. Min bihоstiye, ku tevо karк зandо, dоn ы sоyasetiye ku aliyк Mala Кzоdiyan da tк kirinк, hыn niha jо dersкn dоnо dixwazin dest pк bikin bona zarokan. Seheta we xwes! Bi texmоna min, zarok ы cahilкn me, wisa jо her mirovekо кzоdо gerekо guhdariya ulmdarк bоlan, zane ы sixtpaqij bikin. Hыn dikarin bi kerema xwe hinekо me ra derheqa xebata Mala Кzоdiyan da bкjin. Mala Кzоdiyan зi dike bona кzdоxane?
Telоm Tolan: Karк Mala Ezоdiyan gelekо berfireh ye! Em her sal raporek liser xebata xwe diwesоnin… Mesele, kar ы barк Mala Кzоdyan 2006-an bi kurtо wa ye:
Bi dawоya salк ra girкdayо, wek her salкn borо, оsal jо emк we ra bi kыrtо besa kar ы xabatкn xwe yк sala 2006-a bikin. Karк li ser mafк mirovan: Зend heyvкn ewil yкn sala 2006-a Malк da karne hкja li ser pirsgirкkкn penaberкn кzdо yкn ji Tirkiyк ы Оraqк hate kirin. Ji bo mafк rыnistandinк ji dest wan dihate girtin ы dixwestin wan vegerinin welatкn wan. Dema em li vк biryarк hisyan, me ser hоmк belgeyкn dest me da ы bi protokolкn li ser rewsa wan tek-tыk кzdiyкn ku hк li wur dijоn, raporeke berfire зк kir ы dadgehara sand.
Di 17 adarк, Malк da li ser wк biryarк konfкransek hate pкkanоn. Zкdetirо 400 kesо besdarо wк konfкransк bыn. Ji bilо kesк saxsо, nыnerкn dewleta elman, berpirsyarкn komalan, parкzer ы nыnerкn Rкxstinкn mafкn mirovan ji tev wк konfкransк bыn.
Bi daxweza dadgeha mezin, ya Nыnebкrgк dewiya heyva 6-a me raporek li ser rewsa hemы кzdiyкn welкt nivоsо ы ji wan ra rкkir. Li ser wк raporк hк biryar nehatiye sitandin.
Mкvanк me bыne: siyasetmedar ы endamкn Parlamкnta Herema Kurdistanк yen кzоdо: Pоr Xidir Silкman, Xidir S. Xelоl, Оzettоn Baqesirо, wezоrк hukumeta herкmк Mehmыd Оdo, Cemоl K. Abdal, qaymeqaym Xкrо Nemo ы endemк Parlamкnta Оraqк Emоn F. Зозo. Wan usa jо li ser rewsa кzоdiyкn welкt ы olкn kemkкs semоnar dan. Em, bi doste xwe: wezоrк Zirahetк к Herкma Kurdistanк Dr. Abdulezis Tayib ra jо (ew jо bыbы mкvanк Mala me) li ser rewsa кzоdiyan axiftin ы me daxwazкn xwe anоn ziman. Wekо rewsa Kurdistana Basыr ы bi tebyetо rewsa кzоdiyan li wur bi зavк xwe bivоnin Malк nыnertya xwe, bi sк endemкn komоtкya Rкvabir: Sihap Dag, Mehmet Tekзe ы Hыro… sande Basыrк Kurdistanк. Di heyva gulanк ew delegesyona me зк Оreqк. Daxwaza me ew bы ku em rewsa кzоdiyкn Оraqк bi зavк xwe bibinin. Ji pey зыyоna ber Lalisa Nыranо ы ziyaretkirina Mоrк Sкxa ы endemкn Civaka Rыhanо, nыnerкn me ji bo rewsa кzоdiyan rayedarкn Parlamкnt ы Hukumeta Heremк ra hevdоtin hatin pкkanоn. Li wur gelek gundкn кzоdiyan bыn mкvan ы Sкmоnar hatin daоn. Lк mixabin, ji jo ewlekariyк (problкma terorк) nыnerк me nikaribыn herine Sengalк, herкma ku piraniya кzоdiyan lк dijоn. Hevalкn me li wur rastо nыnertya кzоdiyкn Sengalк hatin, rewsa wan e ne xwes hisyan ы dengк xwe gоhandin hukumdarya heremк. Bi alоkarоya endemк Parlamкnt ы Sкkrкtarк wezareta Karк parestinк ya Elman Thomas Kossendey (CDU) em di heyva mijdareda bi Seroke duyemоn ye endemкn Parlamкnta Elman Partiya CDU berкz Bosbach ra rыnistin. Daxwaza Komоta Rewebir ew e kы tevaya кzоdiyкn li Elmanyayк bкn qebыlkirin. Belgкn li ser rewsa mafк mirovan li Iraqк, Tikiyк, Suriyк, Ermenоstanк, Gurcistanк, kы me komkiribыn, me dan birкz Bosbach. Ew qanыna nы, kы ji bo Biyaniyan hatiye derxistin. Em wк qanыnк wek gaveke yekemin ji bo basbыna rewsa Biyaniya li Elmanyayк dibоnin.
Kar ы xebat yк ji bo Male: Dоwarк sыra hewsa Malк hatiya xilaskirin. Ji ber kкmasiyкn aborо, зeperкn hesin, kы wк li navbera stыnкn sыrк da bкn gerкdan nehatine зкkirin. Lк belк tistк herо balkкs deriyк hewsa Malк ye. Herdu aliyк dкrо du stыn ji kevrк mermer hatine зкkirin. Li ser wan herdu stыnan, wк qub wek qubк serк Lalisa Nыranо bкn danоn. Lк hкjо devк deriyк hewsк nehatiye xilaskirin. Devк deriyк hewsк wк bibe simboleke berbiзev ы wк tabyetmendya Malк Кzоdiyan ы ola Кzdоtiyк mкvana ra diyar bike. Ew cara ewlin e kы simboleke wa ji bo кzоdiyan dervayо welat tк avakirin.
Ayaleta Niedersaksenк 60 saliya xwe pоroz kir. Endamкn Komоta rewebir ы Komоta Ciwanan yкn Mala Кzоdiyan bi bernemeke Sanoyк tevо wк pоrozbahiya salvegerк bыn. Eyan e kы Malpera me di warк agahdarо ы ragоhandinк pir zengоne. Di 2006 da zedetirо 100000 xwendevan bыne mevanк Malpela me, daоn ы standin bi me ra kirin. Xwendevanк Malpera me yк 2006 bi 10% ji sala 2005-a zкdetir bыn. Balkкsiya herо taybet tayкn wк yк Forыm (Giftыgo) ы Newsк (Nuзe) bыn. Vana bкtir guhdariya xwendevana kisandin ser xwe. Guhdarya serokbajarк Oldenburgк yк berк, birкz Dietmar Schьtz, timк li ser me bы ы alоkariya bi me dikir. Bi wк rкda em sipasiya xew ji bo wо elam dikin.
Di 25.06.2006 me roja bоranоna Cangoriyen xwe yкn 72 Fermanan da kivsк. Ji aliye Komоtкya Rewsembоrо ya Mala Кzоdiyan da seva guhdaran 10 sкmоnar hatin pкkanоn. Berhevkarк wan sкmоnaran rewsenbоr ы sоyasetmendarкn Kurdкn кzоdо ы Kesкn xwendevan bыn. Bi hejmarek mezin endem ы ne endemкn Malк besdarо wan babetкn bi taybet bыn. Bi tevlкbыna dost ы endamкn Mala Кzоdiyan me cejnen xwe yк Olо: Зarsemba Sor ы Оda Кzо bi bernemeyкn zengоn bi serketin pоroz kirin. Tкlкvzyona Oldenburg Kanala 1к tev pоrozbahiya wan Cejnкn me bы ы di bernemк xwe da ew ragihandin temasevana. Mixabin, li Mala Eоdiyan da gelek Tihazо ji hatin danоn. Em dibejin emrк Xwedк betal nabe, rehma Xwedк li wan kesa be, cihк wan Bihust be ы em sersaxiyк ji mirovкn wan ra dixwazin.
Salnama me ya 2007 bi kurdо ы elmanо hatiye зкkirin, sikle we rengоn ы naylonkirye. Cejnкn me, rojкn meye pоroz tкda hatine dоyarkirin, kesк bixweze bi rкya Postк wan dest bixоne bila zirfeke A3 ы 6 Pыlкn bahк 0,51 Euro a ji mera bisоne. Di heyva 11 da me bi endem ы dosten xwe ra Kongirek li derxist. Li ser gelek xalan ы pirsgirкkкn li nav civaka Кzоdiyan girtыgo hatin зкkirin ы agahdarо hatin dayоn. Ji bo pкsоrojк da pкsneyaze ы daxweyanоye Andaman jо di hatin nivоsandin. Xalкn, kы Kongirк da liser mijыl bыn, ev bыn: civak, jinan, ciwan ы mafк mirovan. Endamк Komоta Revebir Sait Yenоce, xwe ji endemetiya Komоta Revebir da pas. Ji bo karк wо yк salane ы bк qisыr li nava Komоta Rкvabir da bi vк rк em wо sipas dikin.
Xanna Omerxalо: Gelek sipas. Niha jо bi kerema xwe зend giliya derheqa kar ы xebatк Hevkariya Komela Кzоdiyan me ra bкjin.
Telоm Tolan: Di sala borо da, hijmara komelan Кzоdiyan li Elmanyayк ku tevо Hevkariyк bыn zкde bы. Ev gavek e gelek girоng ы balkкs bы ji bo Hevkariya Komelкn Кzоdiyan li Elmanyayк. Em dikarin bкjin kы hemы Komelкn Кzоdiyan li Elmaniya bыn endamкn Hevkariyк… Armancek ji armancкn Hevkariyк ew e, ku ola Кzо jо wek ola Оslamк bi fermо li dibоstanкn Elmanyayк da ji bo zarokкn кzоdiyan bк dayоn. Tekliyкn me yк hevkariyк ы alоkariyк, bi Hevkariya Komelкn Kurdan ra li Elmanyayк, kы nunкriya piraniya Kurdкn Elmanyayк dikin, li sala 2006 hк xurtir bыn. Me di nav зalekiyкn xwe da bi Partya SPD, endamкn Hukumeta Elman li Berlinк, bi alоkariya sкwerdarк xwe Saukeddin Оssa, di derheqa mafкn Mirovan, bi taybetо li ser rewsa кzоdiyan, rыnistinek pк anо.
Kar ы xebatкn me bi Prдventionsrate bajarк Oldenburgк ra, kы ji aliye hemы Fermangehкn Hukumetк hatiye sazоkirin, bi jihev femkirin tк berdewamkirin. Pewindiyкn me bi Komela Siryaniya (xirоstiyanк Ortodoks) li Delmenhorst berdewam in. Di heyva 11-an da, endamкn herdu Komela li Mala Кzоdiyan da rыnistinek bi hev ra pкk anоn.
Xanna Omerxalо: Ez dizanim, kengк, dыrо van dera be, кzdiyek diзe rehma Xwedк, ewо tоnin Mala Кzоdiyan ы vira ciyekо taybet heye, kоderк sкx ы pоr wо dison, Qewla ser da dibкjin ы sоna xwe dikin wek qirara dоn tevо xкr-xкrata. Hыn jо sedenameyekо didine xayк mirо, ne wisa? Yan jо kengк dewatek зкdibe, bыk ы zava tкne Mala Кzоdiyan ы wкderк sedenameyek hildidin, ku ewana bi adetк (sed ы hed) кzоdiyan zewicine. Ez зawa dizanim, ew tist carekо pкsоn e, ku nava кzdоxana dinyayк da tк kirinк. Hыn dikarin bi kerema xwe derheqa van tista jо me ra bкjin.
Telоm Tolan: Ji me re gelekо esas e, ku Mala Кzоdiyan weke “Gemeindehaus” ya xiristaniya wezоfa xwe bi cо bоne. Mala Кzоdiyan оro bi hemы sоn ы sahiyкn civata xwe radibe. Bi vо karо MК cihк xwe di nav civata xwe digre ы ji alк Кzоdiyan tк hizkirin ы xweyоkirin.
Xanna Omerxalо: Birк hкja, niha jо ez dixwazim ji we bipirsim derheqa pirsgirкka me ye herо ferz da. Em кzdо, eva кdо cara зenda ne, bi destк felekк terkeserо ы belayо dinк bыn ы ez зawa dibоnim, sed car heyf, cahilкn me zimanк xwe bоr dikin, e’rf-e’detк xwe bоr dikin. Cihalкn me (ne ku tenк ewana) derheqa dоnк xwe zehf kкm dizanin, bingeha bоr ы bawariyкn ola kal-bava hкdо-hкdо bоr dikin. Hыn nabкjin, ku em ber bi helandinк diзin? Gerekо зi bк kirinк? Зi rк ы derba hыn didine pкsiya cahilкn me ы civakкn кzdоxane boy altkirina temarкn prosкsa asоmоlatsiyayк? Bi texmina min Mala Кzоdiyan li Oldenburgк da roleke mezin dileyоze bona safоkirinкn wan pirsa. Kerem kin…
Telоm Tolan: Кzоdiyetо yek ji dоnкn kevnar yк cоhanк ye ы tijо felsefeke kыr ы dewlemend e. Xwuska Xanк, gelekо pкwоst e ku ciwanкn me nasnameya xwe ya Кzоdо qebыl bikin ы xwe pк serbilind jо bibоnin. Jibo bi hizkirin bi cо bоnin lazim ewil zanоbin Кzоdiyetо зiye ы зima jо hewcebыna xwedоkirina vо dоnо li Ewropa jо heye. Ev bawerо bк perwederkirin nayк girкdan. Зк nabe jо ku civat vо karо tenк leviya dк ы bavan re bihкle. Зawa di dibistan ы dкran de xiristiyan zarokк xwe nкzоkо baweriya xwe dikin, lazim e Malкn Кzоdiyan jо bi vо karо rabin. Ev proseseke nыh e ы оnkan heta hewcebыn li welat hewqas tunebыn. Em nizanin ku Кzоdiyetiyк dк heta sed salк din jо li Elmaniya bк parastin, lк оro xiristiyan bi xwe li welatк xwe roj bi roj endamкn xwe hinda dikin. Em di wк baweriyк de ne ku Кzоdiyetо hкja ye mirov lк xwedо derkev e ы ne modeleke kevn e weke зawa hinek liser difikirin. Lк belк ferz e ku civata кzоdо guhartina hinek praktоka ligor sertкn Ewropayк pкk bоne, ы pistо jiyaneke 30 sal li Elmaniya кzоdо gelekо xwe integre kirin bк kы giraniya Кzоdiyetiyк hinda bikin.
Xanna Omerxalо: Ew кzоdiyкn ku bajarкn wan da Mala Кzоdiyan (hкj) nehatine damezirandinк, bi dоtina we, gerek зi bikin wekо кzdоtayк xwe biparкzin ы bikarbin xwe xweyо kin wek кzоdо? Зi ye dermanк nehelandina кzdоtiya wan?
Telоm Tolan: Jibo parastina Кzоdiyetiyк hewcebыna Malкn Кzоdiyan esas e. Ferz e ku di her bajкrekо ku komeke bas кzоdо lк dijоn komelek bк damezrandin. Ev sert li gelek ciya peyda bы. Em jо wek Mala Кzоdiyan Oldenburg hazir in, pistevaniya damezrandina Komelan bikin.
Xanna Omerxalо: Ez zehf ji we razо me! Ez we ra bi dil ы can di karк weyо pirqоmet da serkeftineke mezin dixwazim, her wisa jо di jiyana we da! Pкsоkesкn mоnanо we bira Xwedк gelekо bide кzdоxane. Mala Кzоdiyan li bajarк Oldenburgк da bira ava be, sкn be ы qedоm be.
Telоm Tolan: Xwuska Xanк, em jо sipasiya te dikin.
Tоrmeh, 2007. Oldenburg.
You must be logged in to post a comment Login
Leave a Reply
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
