GIRINGIYA ROJI GIRTINE U HINEK CEJNEN ME EZDIYAN

Her wusa, gava roj ji tengasо ы tariyan xelas dibe jо, em dоsa gelek rojiyan ji bo Xwedanкn xwe digrin ы cejnкn(weke оda: bilindк, batizimо, зilк zivistanк, Xidiryas, Xidirnebо, Newrozк, Зarsema sor ы whd.) wan pоroz dikin.

Ferzкn rojо girtinк, divк her evdк Кzdо ku fahm dike, temen mezin ы saxiya wо li cоh be rojо bigre. Кzdо di berbanga sibк hкja stкrka sibк neavоtо de, radibin pasоvк dixwin ы jк pкde jо, heta roj biзe ava qet tы tistekо ne dixwin ы ne jо vedixwin.

Li ba me Кzdiyan mahna rojо yк ne ku meriv hima xwe tenк birзо bike. Dema evdкn Кzdо bi rojо bin, divк ew di wо wextк de ruhкn xwe paqij bikin; yanо xizmetк ji hevыdinк re bikin, haj ji axaftina xwe hebin, dema yek xeberкn nebas ы зiran bi meriv bike, meriv jо зкr ы xebrкn wо lк venegerоne(bersiva bas ewe hingк meriv bкje ez bi rojо me), xwe ji tкkiliyкn cinsо ы tistкn xirab dыrbikin, xкr ы xкrata bidin. …..

Kesкn temenк wan piзыk anjо gelekо mezine, nexwes, bidыhalо(bihemle), bкmecal ы whd.in ne mecbыren rojiyan bigrin.

Dema yek bi hemda xwe tistкn ku rojо yк diskкnin-xera dikin(tistekо bixo, vexo,veresandina xwe bоne, bikeve tкkiliyкn cinsо ы whd) bike, hingк rojiya meriv diskк ы ew rojо qebul nabe.

Gava roj diзe ava, Кzdо gazо Xwedanк ku jк re rojо girtine dikin ы fitara xwe bi gezek nan(qutк оmanк ye) yanjо bi paзыkirina beratekк(axa nav mala Sкx Adо ye) vedikin ы dыre dibкjin:“ Ya ……… , min ji te re ev rojо girt, tы vк rojiya min ji xwe re qebul bikо……….“.

ROJО Ы ОD-CEJNКN КZDIYAN

Rojiyкn ku em Кzdо hкjо ji bo Xwedк, pоroziya Milyaket, Xas, Qelander ы hemы kevnesopкn dоnк xwe digrin evin:

Оd ы rojiyкn Sкsims

Кzdiyкn ku Xwedanк wan Sкsims be, ew tenк (li herкmкn Xaltiyan hemы Кzdiyan) van sк rojiyan digrin. Pкwоste meriv van her sк rojiyan dы hefte berо roja оna ku yekemоn dikeve meha kanыn(bi hesabк kurmancо meha 12 ye)к, di roja sкsem, зarsem ы pкnзsemк de bigre ы di roja оnк de jо оd(cejin)a Sкsims зкbike.

Wekо dinк, di nav zargotina Кzоdiya de navekо rojк jк Sкsims e ы tк gotin ku ev rojо ji bo pоroziya rojк jо tк ne girtin.

Оd ы rojiyкn Xwedan

Li gorо kevnesopкn me her evdкn Кzdо be, Xwedanekо wan heye ы her evdк ji bo Xwedanк xwe (li herкmкn Xaltiyan hemы Кzdiyan) sк rojiyan digrin. Pкwоste meriv van her sк rojiyan, hefte yek berо roja оna ku yekemоn dikeve meha kanыn(12)к de, di roja sкsem, зarsem ы pкnзsemк de bigre ы di roja оnк de jо оd(cejin)a Xwedanк xwe зкbike.

Оd ы rojiyкn Кzо

Li ser hemы evdкn Кzdо ferze ku van her sк rojiyкn Кzо bigrin. Pкwоste meriv van her sк rojiyan, di heftiya meha kanыn(12)к ye yekemоn de, di roja sкsem, зarsem ы pкnзsemк de bigre ы di roja оnк de jо оd(cejin)a Кzо зкbike.

Zargotinк me de xwanк dibe ku ev rojо ji bo afirandina dinya yк jо tк ne girtin ы dibe Оda afirandina dinyaye.

Оd ы rojiyкn Зilк Zivistanк

Tenк hinek dоndarкn Кzdiyan( yкn weke Feqоrкn Sк Adо ы whd.) van зil rojiyкn зilк zivistanк digrin ы di dawiya meha зile yanjо di destpкka sibatк (2) de jо оda зilк zivistanк зкdikin.

Оd ы rojiyкn Зilк Havоnк

Tenк hinek dоndarкn Кzdiyan( yкn weke Feqоrкn Sк Adо ы whd.) van зil rojiyкn зilк havоnк digrin ы di meha tоrmehк(7) de jо оda зilк zivistanк зкdikin.

Оd ы rojiyкn ji bo Xwedan, Xas ы Qelenderan

Ji ber ku di Кzdiyatiyк de gelek Xwedan, Xas ы Qelenderкn dоnо hene, ew gelekо bi xof ы rahmкn ы ew gelek оd ы rojiyan ji bo Xwedan, Xas, Qelender, Paresgeh, silavgeh, Ziyaret, Cemayо, dawetnebо ы whd.к ku di herкmкn wan de hene ы pоrozin digrin ы cejnкn wan pоroz dikin

Nimыne:

Rojiyкn Xidiryas ы Xidirnebо

Ne ferze ku hemы Кzdо van sк rojiyкn Xidiryas ы Xidirnebо bigrin. Lк, evdк ku van rojiyan digrin, divк heft sala li ser hevыdinк, di heftiya meha Sibatк(meha 2) ye yekemоn de, di roja dыsembк, sкsembк ы pкnзsembк rojо bigre ы roja оnк jо cejna wan зкke.

Rojiyкn Xatuna Fexra

Di Кzdiyatiyк de Xatыna Fexra Xwedanк zayоnк ye, lewma hinek jin tenк ji bo wк rojiyekк digrin ы ne ferze hemы jinкn Кzdо vк rojiyк bigrin.

Wekо dinк :

Di meha зile(1) de rojо ы оda Batizmо, Belindк, Sersala (kurmancо).

Li ser Оda Batizmiyк weha tк ye gitin:

“ Cejna Pоrк Al «

Batizmiya Pоrк Al
Cejneke xwes ы delal
Jin ы zarok, mкr ы kal
Wк pоroz dikin her sal

Ew cejneke kevnar e
Li gund ы li bajar e
Li ziving ы diyar e
Sahо ы dоlan li dar e
Ew cejna pоrк pоran
Li зar enоskк Kurdistan
Govenda keз ы xortan
Her kes dibe wek biran

Yeksem cilso ы paqijо
Pоrк Al tu her bijо
Bi his ы dil ы mejо
Dest pк dike dilxwesо
Dusem-sкsem du rojan
Xкr ы nanк miriyan
Bo hejar ы sкwiyan
Toreya ezdayiyan

Зarsemк pezguran e
Li ser ser ы зavan e
Karк cejna ciwan e
Xкr ы xwesiya mala ne

Pкncsemк pоrozо ye
Roja xal ы xwarziya
Ya ap ы biraziya
Ya dк ы bav ы sebiya

Zarok li malan digerin
Bк xelat venagerin
Bi kкf, bi bask ы per in
Rыges ы dоlawer in

Sevronk кvara оnк
Her kes xwe dixemilоnк
Pоrк Al bi bоrtоnк
Hкviyan dinasоnк

Оnк xew ы razan e
Ji bo kal ы ciwan e
Bo xweza ы оnsan e
Rehetо ы vehesan e
Semо kar ы xebat e
Bo deborо lebat e
Ji bo hemы malbat e
Bawerо ы qinyat e

Yeksema dawо sersal
Li ser sera Pоrк Al
Xwisk ы bira ы heval
Em bi te bыne xwes

Dоsa di meha Sibatк de rojо ы оda Qurbanк. Rojо ы оda Newrozк(21.3), Зarsema Sor (зarsema nоsanк ye duduya de), Roja Basinbar(20? Nоsan к de), Cimaiya Serefdin(19 Tebaxк), Cimaiya Sкxadо( ji 6- 13 к Kanыnк) ы whd.

AMEDEKIRINA CEJNК

Di nav bawerо ы zargotina me Кzdiyan de amedekirina rojкn оda roleke mezin dileyоzin. Amedekirina оdan jо wekо rojкn wan ji hevыdinк cыdene. Amedekirina cejinкn ku зend rojan dihatine pоrozkirin, beriya оdк bi wextayekо dest pкdikir. Her Кzоdiyо li goriya aboriya mala xwe libasкn nы ji bo hemы evdкn di malк de dikirо anjо bixwe зкdikir. Tк bоra min, wexta hinek kesan di havоnк de benderкn (ceh, genim, nok, nоsk ы whd) xwe radikirin, dema di mehкn payоzan de pez-dewar, dar-komir, fкkо ы tistкn xweyо dinк difirotin, ewan hingк mesrefкn ji bo amede ы pоroz kirina оdan cыde dikirin.

PОROZKIRINA ROJКN ОDAN

Li welat, gava roja кvara оdк dihat, herkesкn ku li derve li ser kar ы barкn xwe bыn dihatin malк. Bixкr hatin didane zeyо ы pismamкn ji deverкn dыr hatine оda wan. Eger оmkan hebыna tы kesк Кzdо di roja оdк de ne diзы ser kar. Hinek kevanо yкn mala hкja berо roja оdк ы hinek jо roja оdк serк sibк zы radibыn dest bi amedekirna xwarin(kutilk, pозik, nanк sкlк, aprax, savar, tirsik, birinз ы whd.к) ы vexwarinкn ji gelek tahman dikirin. Gava xwarin ы vexwarina оdк hazir dibы ы berо ku kulfetк malк li ser sifra оdк rыnк, kevaniyan zadк para miriyкn xwe ji xwarin ы vexwarinкn amedekirо derdixistn ы ev nanк xкra miriyan dibirin didane wan malкn ku belangazкn gund bыn. Roja оdк de herkesо libasкn xwe yкn nы ы renge reng li xwe dikirin. Yкn ku duha dizanоbыn duha ы wahzкn xwe dikirin. Di pey re kulfetк di malк de diзune dest ы rыyкn hevыdinк paзыdikirin ы her wusa jо diзыne оda malкn cоnar ы hemы gundiyкn xwe pоroz dikirin.

Gelek kesкn ku ji hevыdinк xeyоdоbun jо bi munaseta van rojкn оdan li hevыdinк dihatin. Roja оdк li her gundкn Кzdiyan de sifra xwarin ы vexwarinк di nava hemы malan de heta кvarк ji erdк ranedibы. Zaroka di van rojan de sekir, gыz, findik, pere, mewоj, hejоr ы gelek xwarinкn dinк ji xwe re didane tomarkirin.

Gelek caran meriv serк sibк diзы ber qup, ziyaret, silavgeh ы cоhкn pоroz pez ы dewar ji bona ocaxкn(xwedanкn) wan dikirine qurban. Xwarin bi hevыdinк re li wan cоhan зкdikirin ы dixwarin. Pir kesan jо pere ы tistкn nav malк xкra miriyкn xwe didane merivкn dыnav ы malкn belangaz. Her kesо ы bi taybetо jо qоz ы xortan heta derengо sevк bi hevыdinк re dawet ы dоlan dikirin.

Di rojen оdкn cemayо ы dawetnebiyan de, her malekк serк sibк radihоste sкniyкn xwarina xwe ы diзыne li bкnder anjо li ser serк xaniyan datanоn ы tevan bi hevыdinк re li ser sifra rкzkirо rыdinistin ы ew xwarina anо bi hevыdinк re dixwarin.

Dыre dоsa bi hevыdinк re pir leystikкn cude(dawet, dоlan, dengbкjо, qebк, bahzdanк, xar ы pere, tevsoyк, nоsan girtin, dоk-gah-gamкs berehevdan, giranо hildan ы whd.к) dileyоstin.

PОROZKIRNA CEJNКN LI EWRЫPA

Berо ku em koзi Ewrыpa yк bibin, gelek ji me bi van kevnesopкn bav-kalan mezinbыn ы me ew xwedо dikirin. Lк, hinga ku em hatine nava van welat ы зandкn xerоb, em ji hevыdinк dыrketin, mane bi tenк, tifaqa me ye heyо jо pelisо ы me gelek kevnesopкn bav-kalan jо ji bоra kirin.

Belк, bila rahma Xwedк li ser hemы kes ы malbatкn ku bi taybetо ji bo damezirandina van mal ы komelкn Кzdiyan zahmet dane xwe be. Gelek xwandeva jо dizanin ku berо her kesо ы rкxistinкn li Ewrыpa yк me зend kes ы malbatкn li bajarк Oldenburgк di sala 1993 de dest bi fikra damezirandina rкxistin ы avakirina mala Кzоdiya ye serbuxwe kir. Vкca sikir ji Xwedк re vaye оro ev mal ы komelкn me li gelek bajarкn dinк vebыne ы bi xкra xebata wan кdо hinek kevnesopкn me jо nыjen dibin ы tкne xwedоkirin.

Wкneyekо Cejna Зarsema Sor ya sala 2005 li Mala Кzdiyan- Oldenburgк.

Bк guman, ev xwedо lк derketina urf ы adetкn me yкn li Ewrыpa ne li gorо sertкn welatкn me tкne sopandin. Li vira malxo ы kevaniyкn malan hew dikarin bкjine kulfetк malк; hыnк di rojкn оd, sahо ы sоna de van libasan li xwebikin. Anjо kes hew di rojкn оd ы cejnan de diзe li nav malan di gere. Hur ы girкn me кdо ne li bкnder ы meydana de bi hevыdinк re dileyоzen ы nan duxin. Li virк jо, heta ji me Кzdiyan tк em hкjо gelek kevnesopкn (fito, xкr, zadк ji bo miriyan, sunet, bisk, dawet(sahо), sоn, pоrozkirina cejna ы whd,к) xwe di nav salonкn mal ы komelan de nыjen ы xwedikin.

Ez van cejna li hemы heval, Кzdоnas ы xкrxwazкn Кzdiyatiyк ы xwandevanan pоroz dikim, hкvоdarim em di nava sala bкde jо di saxо ы armancкn xwe de her serkevtо bin.

Li gel rкz ы silavan

09.12.05