Gora Kamil beg Bedirxani dike gazi!!!

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

GURCISTAN, 18/8 2006 — Berо ses salan ez digel komeke кzdiyan diзыm li ser goristana “Kыkоyк” li bajarк Tiblоsк ko para bкtir ji кzdiyan hatine defin kirin. Me cinyazek dibir ser mezelо da ko binax bikin ы vegerin mal. Bi rк va, dema ko em nкzоkо goristanо bыn, ciwamкrekо extiyar ko nave wо Nadirк Dawo ye got: Pоrк min, tu dizanо li vir tirba kо bы? – Ы destк xwe dirкj kir da ko wо cо nоsanо min bike. Ev wek girekо bы devк rк da ы bin giya ы hкsnayк nedihate xuyan.

— Naxкr, min bersiva wо da.

— Li vir mоrekо kurd hatibы binax kirin ы bas tк bоra min ko kevirк kкlka wо jо hebы, wо got.

Ez nкzоkо wо cо bыm ы destк xwe nava hкsоnayк bir ы anо, lк sopкn kкlikк ы tirbк min nedоt. Pasо vк axiftinк nкtek kete dilк min, min ji xwe ra biryar kiribы ko зawa jо hebe ezк gora wо ji nы ava bikim. Ez pey wо karо geriyam ы pк hesiyam ko li wir Yыsuf Kamil Bedirxan kurк Mоr Bedirxanк Cizоra Botan hatibы binax kirin.

Pistо зend rojan ji min ra gotin ko kevirк kкlika gora wо li maleke кzdоyan de hatоye xweyо kirin. Pirs ы pirsyara ez digel serokк Sanoya Kurdо ya Tiblоsк (ya berк) hкja Mirzк Ыzo зыn mala Ordоxanк Samil Kasaxо. Kкlika Bedirxanо di hewsa wо da dihate parastin. Ez gelekо dы vо karо geriyam lк mixabin min pistgir ы terefdarкn xwe kкm dоtin ы ev karк pоroz nоvcо ma.

Зendekк sыn da ez di nav ersоvan da geriyam ы pк hesiyam ko wextekо ronakbоrк kurd Keremк Anqosо dest avкtibы vо karо ы dixwast gora Kamil begк xwedan derkeve. Min daxwazо lк kir da ko ji min ra bi hыrgilо derheqa vк da bкje. Ciwamкrо оnkar nekir ы dema me hevdu dоt ewо deftereke xwe ya kevn ko rengк wк zer bыbы nоsanо min kir. Tistк wо ji min ra got ы defterк de nivоsar bы min pк zanо ev bы:

Di sala 1968 Keremк Anqosо ber kanоyekк avк di newaleke nкzоkо goristana кzdyan “Kыkоyк” selek (berekо mezin) bin xоzgehк ы sementк da dоt ы li ser wо navк Bedirxan hatibы nivоsоn. Ciwamкrо bangо зend kesкn кzdо kir ы kкlik danоn ser motorolк ы birin ser goristanк. Wek di defterк de nivоsоye, 17.07.1968 K. Anqosо digel du merivкn кzdо Eslan ы Mirazк Ozman Оsayкv bi firзe ы boyaxa rengк bronz herfкn ser kкlikк reng kirin ы nы kirin da ko bas bкte xwendin. Ser kкlikк bi sк zimanan hatibы nivоsandin (kurdо, tirkо, rыsо).

Herweha ev kкlik dоsa vegerya ser gora Bedirxanо. Pistо зend salan li wan cоyan kargeha kevirкn goran hate danоn ы kкlika Bedirxanо dоsa biribыn ы danоbыn cоyekо din. Hinge Ordоxanк Kasaxо xwe ra biryar dike ы kкlika Kamil begк dibe mala xwe da ko xwedan bike heta derfetek зкdibe bo зкkirina gora ronakbоrк hкja.

Hкjayо gotinк ye ko ronakbоrкn kurd yк Tiblоsк gelek car bangо malbata Bedirxanan kirin li Ewropa, herweha gazinк xwe ji gelek rкxistinкn kurdо li Ewropa hate kirin, зend caran di rojnameyкn kurdо de jо derheqa vк yekк hate nivоsоn, lк her tist bкfeyde bы. Kк wо cwamкrо diоne bоra xwe, xema kк ye ko wо ji bo azadiya kurd ы Kurdistanк serк xwe da ы li welatekо xerоb da bi wan xeyalan ruhк xwe da.

Gelo ji bo зi em зav nadine basya miletкn dor ы berк xwe? Heger li ser giraveke di nav heft behran da ermenоyek hatibe binax kirin, ermenоyкn cоhanк wк rabin ser piyan ы bi hezaran dengan bikin gazо ko filan cо, filan welatо merivekо me jiyaye ы li wir gora wо ye bi gulan xemilandо heye.

Ez bangо kurdкn welatparкz ы xemxurкn gelк xwe dikim, em wan kesкn ko xizmeta miletк xwe kirine ji bоr nekin!!! Heta vк demк jо peykerekо biзыk bo wо ronakbоrк hкja nehatоye danan.

Kurtebоografiya Yыsuf Kamil beg Bedirxan Azоzо (1872 – 1934)

Yыsuf Kamil beg Bedirxan kurк Mоr Bedirxan ji binemala Azоzо ko mоrкn mоrnisоna Cizоra Botan bыn. Wek Serefxanк Bidlоsо dinivоse, binemala Bedirxanan heta demekк кzdо bыne ы sыn de оslam hildane. Evк malbatк gelek rыpelкn navdar di dоroka Kurdistanк nivоsоne. Bediraxanan serdarya gelek serhildanan kirоye dijberо stemkar ы dagоrkerkeran. Geleka ji wan serк xwe ji bo azadya gelк xwe ы avabыna Kurdistaneke yekgirtо ы serbixwe daye. Rojnameya kurdо yekemоn bi serweriya wan hatоye derxistin.

Kamil beg ji biзыktaya xwe de dest bi karк welatparкziyк kir. Li dema serк cоhanо yк yekem ewо serdarya firqкn kurdan dikir dijberо osmanyan ы dixwast ko Kurdistan bin sоbera Rыsyayк de bighоje serxwebыnк.

Di sala 1914 Sкwra Kurdкn Serhildayо Kamil begк disоnin li Tiblоsк bal nыnerк (bi rыsо namкstnоk) qeyserк Rыsya da ko ew tкkilyan bi wо ra зкke.

Rыsya pistо ko di sala 1916-an de peymana Seykes-Picot imze kir, bi alоkariya Kamil Bedirxan begк ji bona serhildanekк li tevaya Kurdistanк hewl da pкwendiyan bi rкberкn kurdan, yкn herкmо re dayne. Lк haziriya serhildanк nоvзe ma. Soresa Oktoberк bы sedemк wк ko leskerкn rыsan pasda vekisin. Herweha vekisana rыsan ji Kurdistanк bы sedкma tкkзыna haziriya serhildanк.

Pistо Soresa Oktoberк li Rыsyayк ew mecbыr bы ko welatк xwe bihкle ы зы bajarк Tiblоsк ko jо pareke kurdкn кzdо lк hebыn.

Li Tiblоsк Kamil beg dest karк ronaydariyк dike di nav kurdan da. Wо di sala 1929 dibistana kurdо vekir ы bыbы mamostayк zimanк kurdо ы tirkо. Gelek gotar derheqa dоrok, зand ы jiyana gelк xwe da wesandоye. Ew merivekо bi edeb bы ы ronakbоrekо navdar bы, zanayк зend zimanкn ewropо ы rojhilatк bы. Ji bilо dibistana kurdо, teknоkыma tirkо, komкn gelerо, ew mamostayк Ыnоvкrsоteya Komыnоstyк ya Pistkavkasyayк bы. Ew di kolana Зonkadzк No 11 di avahоyк balyozxana kevn ya Оranк de dima.

Di sala 1934 ber mirinк wо temо dan jina xwe Margarоta Yakovlкvna (jina wо alman bы ы di sala 1953 зы rehmetк, zarokк wan tunebыn) ko wо li nav goristana кzdiyan da binax bikin.

Kurdкn Tiblоsк ko hemы кzdо bыn cinyazк dost ы hevxыnк xwe dibin li goristana кzdiyan li зiyayк Kыkоya binax dikin. Dostк wо – dengbкj ы ronakbоrк kurd Ehmedк Sewкs Mоrazо bi destк xwe ser kкlika wо bi sк zimanan dinivоse (kurdо, tirkо, rыsо):

Yыsuf Kamil beg Bedirxan Azоzо
1872 – 1934
Te bi xebat ы ilmк xwe serк 10 000 kurdкd tarо minewer kir. Xebata te nayк ji bоr kirin

Ehmedк Mоrazо di kitкba xwe “Bоranоnкd min” de derheqa Kamil beg Bedirxan de jо dinivоse. Me fer zanо ko bi kurtayо besek ji vк kitкbк pкskкsо xwendevanк hкja bikin.

—

Dersdariya hesaba ew kete stuyк min. Dersdarк xwendin ы nivоsarк jо me lкktorк ыnоvкrsоtкta Piskavkazкye komыnоstоyк ya sкktora tirka anо. Ew Yыsuf Kemal Bedirxan bы, ji mala emоrк kurda – Bedirxan bы. Li jкrк ezк salixк Bedirxan ji we ra bidim, ew kо bы ы seba зi hatibы derketibы Tiblоsк .

Me зend lawik ji Tiblоsк top kirin ы heyst lawik jо ji Tolosк anоn.

Pasо xilaskirina kыrsa ew heyst meriv, зar xort jо ji Tiblоsк, me sandine Tolosк, heta sedrк Nakalakкvк jо me kadrekо Tiblоsк sand: ew Зawоsк Bekir bы.

Me nasiya xwe da Bedirxan. Pasо hingк зi kыrsкd me vebыna, dersdarк zimкn Bedirxan bы. Jina wо alman bы, navк wк Margarоta bы. Riya me li mala wо vebibы, em diзыn ы dihatin, ew jо bi jina xwe va dihate mala me, diзы, zarк wо ji Margarоtк tune bыn. Ewо li Stembolк, Parоzк ы Cenкvк xwendibы. Ewо зend ziman dizanоn lк tirkо, zimanк firansiza xwendina bilind kuta kiribы.

Bedirxan rojekо jо bi hоvоkirina me salixк xwe ji me ra da. Ewо serhatо awha dest pк kir:

— Ez kurк Bedirxan begк me, mala me emоrк kurda bыye, Mоr Zeynedоn, mоr Sкwdоn, xan Mehmыd, xan Avdel ы gelekкd usa ji mala me bыne. Deh kurк bavк min hebыn, teva jо dixwend, min jо li Stembolк xwend, pasк зыme Кwropayк, li Cenкvк, Parоsк xwend. Tarоxa hezar nehsed deha ez vegeriyam зыme malк. Min li wк derк hкdо-hкdо destpк kir оnqilab hazir kir. Gelek beg, sкx ы serkar bi min ra hazir dibыn, ko em azayо ы serbestiyк bidne miletк xwe. Em pasо hazirоyк li ber Romк asк bыn ы me lкxist. Me gelek cо zevt kir. Romк зiqas esker disande pкsiya me kurdкd egоte mкrxas lкdidan, ji hev bela dikirin ы em pкsda diзыn, ko tifaqa kurda hebe Rom li pкsiya kurda disinde? Зima we nebihоstiye Hemze bi зar siyara va li Deveboyоnк, Elоyк xarziyк xwe, bоst зar girtiya va ji sed eskerк Romк stand. Kurd mкrxas in, ko xweyк wо hebe… кdо temam nekir, kela girо da qirikк.

Xulase, me кpкce cо fire kir, Romк dоt, ko nikare bi zorк me bitewоne, lema jо deng li fкlк rыviya kir.

Romк bi destо зend kurda xwest navbeyna xwe ы hinek serkarкd kurda зкke ы зekir jо. Bi pera risweta ы pкskкsa birek beg ы serkarкd mayоn em firotin, xwe ji pist me dane yalоkо, em bкtaqet bыn. Romк lкxist eskerк me ji hev bela kir, em зarde meriv jо dоl girtin, birine Stembolк. Min xwest ez hevalкd xwe teva jо xilaskim, lк mоyaser nebы, Rom pк hesiya, zы pкsiya wо gilо girt. Lк ez bi zora pera bi curekо ji wan xilas bыm, min xwe avоte gemiya Firansоyayк, bin beyraqa wо. Romк зawa jо kir baylozк Firansiyayк ez nedamк. Ez кdо зi bкjim, оro jо gelek wetenhiz hene, lк di wan xayоnкd usa da ew pistkul in, kurкd min, ne ko tenк ez dibкjim, Ehmed Xanо efendо jо derheqa bкtifaqiya kurda da gelek gotоye…

— Lк tu зawa hatо derketо vira? – Sehоdк Dirbas pirsо.

— Tarоxa hezar nehsed зarda, ko bы serк hemdinyayкyо ewlin, ez hatme Tiblоsк. Зend namкd kurda ser hevda зыn-hatin. Axirоyк da Evdirizaqк kurк birayк min hate vir. Me dixwest tifaqa kurda bikne yek, belkо kurd aza bin ы serbestiya xwe bistоnin. – Wexta got “serbestоyк bistоnin” dilк wо gelek gijо bы, kelagirо da qirikк, reng lк sor bы, кdо nikarо xebera xwe temam ke ы destmal ji cкba xwe derxist. Em jо ker bыn ы hоvоya wо man. Xкlekк sыn da ewо got: — Babo, Roma xayоn di dewra da roj nedaye serк kurda, xwe оro nоne qelpiya Romк? Lema jо kurd dijminк xweyо xedar Rom hesab dikir.

Rom ы Оran bi her cure dixwazin kurda di tistekо da mijыl kin, ko ew ji bona azaya xwe nefikirin. Gelek serkarкd kurda xapiyan. Romк hestыk davоte devк wan, ew pкda mijыl dibыn, кdо ji bona milet nedifikirоn. Mesele, heta niha jо serekкd кla mкra ji hev dikujin, koka hev tоnin, Rom tev nabe, зima ko ew tifaqо ji Romк ra lazime.

Niha vк gavк jо li welatк Romк mekteb, xwendin ы tu teskоletкd kurda tuneye, Rom dibкje: “оslam оslam e, kurd kоjan e, tirk kоjan e”? Herdu jо оslam in. Lema jо meclisa Romк da wekоlekо kurda tune.

— Lк kurdкd Оranк зawanin? – Зaзк Mehmыd jк pirsо.

— Оranк jо “destк kurda daye kurda”, Bedirxan got. – Оran dibкje: “Kurdno, зiqas hev qir dikin, qir kin, ez nayкme pкsiya we”. – Em, tev jо ko keniyan, ew jо bi me ra xwe xwes keniya….

—

Me cansaxо ji Bedirxan ra xwest ы em rabыn зыne klыbк, wк rojк tatron hebы, bi serkarоya Sоsоyan wк bilоstana “Ji bona parзe xwelо”. Ji kкmasоya kadra min jо rola gilavо Kкrop dilоst.

Rojekо ez teze ji xebatк зыbыme mal. Min dоt ko зend lawikкd meye ji aktоva Tiblоsк mal da rыnistоne. Ewana got: “Qet rыnenк, Bedirxan bedhal e, were em herne ser wо”. Em tevayо зыn.

Bedirxan zehf qolayо bы, gelek xwendikarкd wо ye Azirbкcan ы hevalкd mayоn, usa jо ji kurda li ser Bedirxan berev bibыn .

Doxtir gotibы: “Xilasbыna wо tune”. Jina wо, Margarоta, li ber serк wо rыnistibы ы зend pirs jк dikirin, ka wesiyetк wо зine. Pirsek ji wan pirsa ew bы:

— Kemal, em te nav merzelк ecema зel kin, yan к kurda? (зimkо xwenkarкd wо dixwestin bibine nav merzelк ecema зelkin).

Ewо got:

— Min nav merzelк kurda da зel kin, cegera min sewitоbы ji bona azayо ы serbestya wan, lк min ew azayо nedоt, xкncо welatк Sкwrк.

Me Bedirxan bi edetк kurda, nav merzelк kurda da defin kir, jinкd kurda li ser wо nivatin ы sоn kirin, ser tirba wо diloyк kurmancо hatine gotinк ….

* Ji pirtыka nivоskarк kurd Ehmedк Sewкs Mоrazо “Bоranоnкd min” ko di sala 1959 li bajarк Oktombкryanк (Ermenistan) hatоye nivоsandin ы li sala 1966 li Кrкvanк hatоye зap kirin.

Nivоskar: PОR DОMA